تسبیح حق

در نظام تکوین، هر معلولی بنده علت خود بوده، در حدوث و بقا آنرا پیروی می‌کند و در ذات و صفت و فعل فرمان آن را می‌برد؛ هیچ‌ گونه گسستگی در رشته علیت راه ندارد، نه علت از اشراف و افاضه بازمی‌ماند و نه معلول از انقیاد و خضوع سربازمی‌زند. بی‌نیازی معلول که صرف نیاز به علّت است از علت خود که لازمه ضروری وی عین افاضه بر معلول است، با اساس علیت و معلولیت سازگار نیست؛ لذا سراسر جهان امکان که معلول خدای سبحان است، بنده محض‏حق بوده و آنی از امتثال دستور تکوینی آن حضرت تمرّد ندارد؛ ?إنّما أمره إذا أراد شیئاً أن یقول له کن فیکون? و عناوین اسلام، تسبیح، سجده، عبودیت و اطاعت که در قرآن کریم آمده، ناظر به‌همین مطلب است. کفر تکوینی معقول نبوده و نفاق یا عصیان طبیعی متصور نیست و این همان جبر علّی است که غیر از اشعری جبری، همه صاحب‌نظران عقلی آن را پذیرفته‌اند، و اما اشاعره بر پایه پندار اولویت و نفی ضرورت علّی، آن را در نظام تکوین ردّ کرده‌اند، چون اصل علّیت فلسفی را به‌جبری عادت مبدل ساخته و ربط ضروری را انکار نموده‌اند. اگر علّیت به تشأن ارجاع شود، پیروی مظهر از ظاهر، و اسلام و تسبیح و سجده و عبودیت و اطاعتِ همه مظاهر دربرابر ظاهر خویش روشن‌تر خواهد بود، زیرا صورت مرآتی، جز خضوع در پیشگاه صاحب‏صورت سمتی ندارد.(از وب علم وعرفان)

ادامه مطلب